تمدن یکی از واژه هایی است که بحث درباره معنی دقیق آن مورد اختلاف است. نویسنده نیز به این نکته اشاره می‌کند و عدم موفقیت بسیاری در شناسایی و تبیین اوج گرفتن و سقوط تمدن ها را از عدم دقت آن ها در تعریف دقیق تمدن می شمرد. از نظر شپارد بی کلاو تمدن به محموعع دستاورد هایی اطلاق می شود که که زمینه های علمی و هنری بشر نظیر معماری، نقاشی، ادبیات، مجسمه سازی، موسیقی، فلسفه و علوم را در بر می گیرد و به موفقیت هایی اطلاق می شود که قومی در ایجاد و تداوم کنترل خویش بر محیط زیست طبیعی و انسانی کسب می کند.
او به درستی به این نکته اشاره می کند که تمدن ها هیچکدام ایستا نبوده اند و نیستند و دائما در حال تغییر و تحول بوده اند که بخشی از این تغییر نیز به تاثیر و تاثر تمدن ها از یکدیگر بر می گردد. تمدن ها می توانند تحت تاثیر عوامل مختلفی به درجات بالاتر خود انتقال یابند که شناسایی دقیق این عوامل یکی از مورد اختلاف ترین مباحث در مطالعه تمدن ها است. در این کتاب نیز نویسنده بعد از شمردن چندین عامل مختلف، مازاد اقتصادی را به عنوان عامل رشد یک تمدن و به عنوان محور اساسی در پیشبرد مباحث کتاب و مرور تاریخ، انتخاب می کند. می توان گفت او یک تحلیل اقتصادی از تاریخ تمدن اراده می دهد. از نظر او شکل گیری تمدن ها در طول تاریخ با مازاد اقتصادی ملت ها همراه بوده است، هر ملتی به هر علتی که مازاد اقتصادی به دست می آورد درجهت ارتقا تمدنی خود حرکت می‌کند.
هر ملتی که مازاد اقتصادی کسب می کرد به سمت تجارت با سایر ملت ها حرکت می کرد و این رفته رفته منجر به پیدایش شهرنشینی شد. دقت کنیم شهر نشینی با یکجا نشینی در ادبیات نویسنده تفاوت هایی دارد از نظر او شهرنشینی یعنی جایی که نهاد های اقتصادی و تجاری فعال وجود داشته باشند. شهرنشینی و گسترش تجارت منجر به فرهنگ پذیری می شود و بدین ترتیب هر ملتی که اقتصاد شکوفا داشته باشد موفق به عرضه فرهنگ خود به سایر ملت های می شود و بدین ترتیب اولین پایه های یک تمدن نهادینه می شود.
پیشرفت تکنولوژی های تولید و تجارت اصلی ترین عاملی است که منجر به تاسیس یک تمدن یا انتقال تمدنی می شود. در حقیقت طبق این بیان ادوار تاریخ به بازه های هایی تقسیم می شوند که در هر کدام از آن ها یک تکنولوژی برتر اقتصادی وجود داشته است. هر بار با پیدایش تکنولوژی جدید تر اقتصادی، تاریخ به مرحله بعدی خود قدم می گذارد.
- دوران دیرینه سنگی،
- انقلاب کشاورزی و عصر نوسنگی،
- انقلاب تکنولوژیک عصر مس،
- انقلاب شهرنشینی عصر برنز و رشد فرهنگ ها
- انقلاب بازرگانی قرن شانزدهم
- انقلاب نیوتونی
- انقلاب صنعتی قرن نوزدهم
- انقلاب شیمیایی
- انقلاب کشاورزی
- انقلاب فیزیکی
این ها ادواری هستند که هر کدام به نوبه خود منجر به پیدایش روش های جدید در عرصه خود و افزایش هرچه بیشتر مازاد اقتصادی در فعالیت های اقتصادی شدند. دوره های اقتصادی-فرهنگی را با توجه به این رخداد ها می توان چنین برشمرد؛
- عصر تاریک
- فرهنگ اسکولاستیک مسیحی-گاتیک
- الگوی انسانی-کلاسیک رنسانس
- الگوی های علمی-مکانیکی
با این حال نویسنده بیان می کند امروزه در عصر سرمایه داری جهانی، آن هم به مرکزیت نیمکره غرب زمین یعنی آمریکا قرار داریم. به بیان نویسنده در عصراخیر ما شاهد انتقال تمدن غرب از اروپای غربی به نیمکره غربی بودیم.
